Cảnh báo MSM trở thành nhóm nguy cơ chính nhiễm HIV
PGS-TS. Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng cục Phòng, chống HIV/AIDS - Bộ Y tế cho biết: Tình trạng gia tăng tỉ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM rất nhanh. Trong khi các nhóm khác giảm nhiều thì nhóm này tăng nhanh trong vòng 5-7 năm gần đây. Trước đây 4% dương tính nay 12% có nơi 15% dương tính, trong đó dương tính mới trong vòng 1 năm chiếm tỉ lệ lớn. Hiện tỉ lệ nhiễm mới nhóm HIV trong nhóm MSM chiếm khoảng gần 50%.
Làm rõ hơn về nhận định này, ThS-BS Bùi Hoàng Đức, Phó trưởng phòng Giám sát và Xét nghiệm HIV/AIDS - Cục Phòng chống HIV/AIDS thông tin, qua rà soát dịch tễ học trong nhóm quần thể có nguy cơ cao cho thấy, giai đoạn 2011 - 2012 tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM chỉ gần 3% nhưng đến năm 2016 và đặc biệt 2018 tỉ lệ này trên 10%, gấp 3 - 4 lần so với gần 10 năm trước đây. Bên cạnh đó, khi giám sát trọng điểm theo tỉ lệ nhiễm mới cho thấy nhóm MSM nhiễm mới cao hơn nhiều so với nhóm ma túy và nhóm bán dâm (khoảng 1,7/100 nghìn người).
“Ước tính dự báo dịch, chúng ta hướng tới kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2020 thì có tính đến ưu tiên cho nhóm quần thể nào thì chúng tôi thực hiện ước tính dịch tễ học trong nhóm khác nhau, trong đó cảnh báo MSM là 1 trong những nhóm quần thể được dự đoán là nhóm quần thể chiếm tỉ trọng nhiễm HIV cao nhất trong số người nhiễm HIV trong giai đoạn sắp tới”, BS Đức nhấn mạnh.
TS-BS Nguyễn Thị Minh Tâm, trưởng phòng Dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS, Cục Phòng chống HIV/AIDS bày tỏ: Trước đây HIV chỉ xảy ra trong cộng đồng người tiêm chích ma túy, những năm 2001 tỉ lệ nhiễm HIV ở người tiêm chích là 30%. Thời gian gần đây tình hình nhiễm HIV thay đổi nhanh trong cộng đồng MSM là chủ yếu, chiếm tới 12%. Năm 2020 cứ 100 người MSM thì 12 người nhiễm HIV.
Cùng với chỉ số hiện nhiễm còn chỉ số mới nhiễm trong vòng 1 năm qua là chỉ số quan trọng bởi tỉ lệ 12% có thể từ những năm trước cộng dồn lại. Riêng năm 2020, tỉ lệ nhiễm ở nhóm tiêm chích ma túy nhiễm chỉ 9% nhưng trong cộng đồng MSM và chuyển giới nữ chiếm 47% - gần nửa số ca báo cáo nhiễm HIV. Theo nghiên cứu của ĐH Y Hà Nội tỉ lệ này là 7%.
“Mỗi năm sẽ có 7% người trong cộng đồng MSM nhiễm HIV mới. Chúng ta thử làm một phép tính, hiện giờ đang là 12% nhiễm, sau 1 năm tăng thêm thành 19%. Nếu cứ tăng mỗi năm 7% liên tục mà không có biện pháp gì thì trong 10 năm tới toàn bộ quần thể MSM sẽ nhiễm HIV”, TS Minh Tâm bày tỏ.
Theo TS Minh Tâm, thống kê cho thấy quần thể MSM hiện có 170.000 người nhưng chưa đầy đủ vì cộng đồng MSM có app hẹn hò, có nhu cầu quan hệ tình dục rất cao. Họ sử dụng app hẹn hò tìm bạn tình, thời điểm cao nhất kích hoạt cao nhất có đến 300 nghìn người tham gia. “Đó là con số ít nhất. Còn theo ước tính của quốc tế tính thì có ít nhất 2%-5% nam giới từ 15-49 tuổi là cộng đồng MSM. Xã hội ngày càng cởi mở nên cộng đồng này bộc lộ ngày càng nhiều”, TS. Tâm nói.
TS-BS Nguyễn Thị Minh Tâm: Nếu không có biện pháp can thiệp thì trong 10 năm tới tỉ lệ nhiễm HIV sẽ bao phủ toàn bộ nhóm MSM. Ảnh: V.H
Cần loại bỏ các hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV
BS Bùi Hoàng Đức phân tích, hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm MSM thể hiện trong quan hệ tình dục (QHTD), họ không chỉ QHTD với nam mà cả với nữ. Kèm đó là hành vi sử dụng rượu, bia, ma túy, chất kích thích làm gia tăng nguy cơ nhiễm HIV trong nhóm này. Ngoài ra, việc quan hệ với cả nam lẫn nữ là tăng nguy cơ lây nhiễm cả trong cộng đồng.
BS Đức dẫn chứng, nghiên cứu của Chương trình Phòng chống AIDS thực hiện năm 2014 trên 500 MSM ở Hà Nội cho thấy: 42,4% người QHTD với 2-5 bạn tình trong vòng 1 tháng qua. Trong các yếu tố nguy cơ thì QHTD không an toàn là nguy cơ chủ yếu dẫn đến nhiễm HIV, tỉ lệ MSM sử dụng bao cao su thường xuyên khi QHTD chỉ dao động trong khoảng từ 40%-60%.
Còn theo BS Minh Tâm, bản thân người MSM có nhu cầu QHTD lớn nhưng nhiều người thiếu kiến thức. Trong lứa tuổi dưới 18, dưới 24 nhiễm rất nhiều. “Khi chúng tôi đi làm ở cộng đồng chứng kiến nhiều bạn học cấp 2 đã nhiễm HIV, không ít bạn cấp 3 đã nhiễm HIV. Đây là tình trạng rất đáng báo động”.
Hiện nay có 2 biện pháp can thiệp chính để dự phòng nhiễm HIV trong nhóm MSM là sử dụng bao cao su và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc kháng virus ARV. Chương trình sử dụng bao cao su đã làm từ rất lâu nhưng tỉ lệ sử dụng không cao, hành vi không sử dụng, có nhiều bạn tình rất lớn. Gần đây có tình trạng dùng bất cứ loại ma túy gì để tạo cảm giác hưng phấn, giúp kéo dài thời gian QHTD. Tình trạng đó phổ biến ở các TP lớn - đặc biệt là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Khi sử dụng thì không kiểm soát được hành vi và không sử dụng bao cao su.
Cùng đó, việc dùng thuốc kháng virus ARV để điều trị dự phòng (Prep) sẽ giúp nhiều trong việc phòng chống HIV/AIDS trong cộng đồng MSM. Prep được khuyến cáo sử dụng cho những người chưa bị nhiễm HIV nhưng có nguy cơ cao nhiễm HIV với hiệu quả đạt 96%-98%. “Điều trị dự phòng phù hợp trong bối cảnh hình thái dịch ở Việt Nam đang chuyển sang lây truyền qua đường tình dục, đặc biệt nhiễm, nhiễm mới trong nhóm MSM”, BS Nguyễn Hữu Hải, Phó trưởng Phòng điều trị HIV/AIDS-Cục Phòng chống HIV/AIDS chia sẻ.
